Απόφαση και Αποφασίζω
Ο Richard
Bandler και ο John
Grinder, το 1975 μέσα από το βιβλίο τους The Structure of Magic,[1]
(τόμος 1) πρότειναν έναν
άλλον τρόπο να δούμε τα πράγματα στην εφαρμόσιμη ψυχολογία: «Αντί να
εστιάζουμε στις θεωρίες που επικαλούνται οι ψυχοθεραπευτές που σήμερα (1975)
θεωρούνται οι «μάγοι» ας προσέξουμε πώς
μιλάνε, τι λένε και τι κάνουν».
Για να το πετύχουν αυτό, μελέτησαν αρκετούς
αποτελεσματικούς ψυχοθεραπευτές. Άλλοι ήταν ψυχίατροι, άλλοι ψυχολόγοι και
άλλοι ψυχιατρικοί κοινωνικοί λειτουργοί. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ονόματα όπως ο
ψυχίατρος Milton H. Erickson, η
ψυχιατρική κοινωνική λειτουργός Virginia Satir, και πολλοί
άλλοι Gregory Bateson. Αυτή την προσέγγιση την ονόμασαν Νευρογλωσσολογία[2].
Οι δύο αυτοί επιστήμονες (ανάμεσα σε πολλά
άλλα) μιλάνε και για ένα γλωσσικό φαινόμενο που το ονομάζουν
«ουσιαστικοποίηση». Είναι η διαδικασία με την οποία μετατρέπουμε ένα ρήμα σ΄
ένα ανύπαρκτο ουσιαστικό. Παραδείγματα:
Το «φοβάμαι» μετατρέπεται σε «φοβία».
Το «καταθλίβομαι» μετατρέπεται σε «κατάθλιψη».
Το «αγχώνομαι» μετατρέπεται σε «άγχος».
Οι Bandler
και Grinder ισχυρίζονται
ότι, αν δε μπορείς να τοποθετήσεις κάτι σε μια καρέκλα, δεν είναι αυθεντικό
ουσιαστικό. Είναι «ουσιαστικοποίηση».
Δηλαδή, σε μια καρέκλα
μπορώ ν΄ ακουμπήσω τα κλειδιά μου, τις μπότες μου, ή το κινητό μου τηλέφωνο.
Αυτά είναι ουσιαστικά. Μπορώ όμως να τοποθετήσω μια φοβία, μια κατάθλιψη ή ένα
άγχος; Όταν χρησιμοποιούμε αυτές λέξεις μετατρέπουμε αφηρημένες έννοιες σε ψεύτο-
ουσιαστικά.
Μια από τι πιο συχνές ουσιατικοποιήσεις
είναι η λέξη «απόφαση». Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να τοποθετήσεις μια
«απόφαση» σε μια καρέκλα. Στην πραγματικότητα το ρήμα είναι «αποφασίζω».
Μάλιστα, αν θέλεις η διατύπωση να είναι πιο …σοφή, καλά θα κάνεις να λες «προς
το παρόν αποφασίζω». Αυτό αναιρεί την ψευδαίσθηση που έχεις ότι η «απόφασή» σου
είναι μη αναστρέψιμη. Παράδειγμα: «Πήρα την απόφαση να χωρίσω από τον άντρα μου».
Άλλο αυτό κι άλλο να λες «πήρα ένα αυτοκίνητο». Στην πρώτη περίπτωση, η
ουσιαστική διατύπωση είναι «προς το παρόν αποφασίζω να χωρίσω από τον άντρα
μου». Μια τέτοια διατύπωση σου επιτρέπει να έχεις μεγαλύτερη ευελιξία. Αν αύριο αλλάξεις γνώμη δεν θα αισθάνεσαι
ανεπαρκής ούτε θα χάσεις την αυτοεκτίμησή σου.
Όμως, το άρθρο αυτό, το
γράφω διότι σ΄ αυτή τη θεωρία σκέφτηκαμια μία εξαίρεση:
Πότε η λέξη απόφαση γίνεται ουσιαστικό; Όταν
μετατραπεί σε υπογραφή. Τότε δεν
είναι απλά «αποφασίζω». Δηλαδή, σε
μια καρέκλα μπορώ ν΄ ακουμπήσω ένα
συμβόλαιο που έχω υπογράψει. Όταν μιλάμε
για υπογραφή η λέξη απόφαση γίνεται ουσιαστικό.
